Irena Sendlerowa uratowała ponad 2,5 tysiąca żydowskich dzieci
Podczas wojny ludzie ujawniają swoje najgorsze lub najlepsze cechy. Zwykle te pierwsze. Są jednak jednostki wybitne, które w godzinie próby pokazują swoją wartość. Irena Sendlerowa zawsze była osobą o zdecydowanych poglądach i nigdy nie bała się ich bronić. W czasie II wojny światowej, dzięki staraniom jej oraz jej współpracowników ocalono ponad 2, 5 tysiąca żydowskich dzieci.
Kim była Irena Sendlerowa?
Urodziła się 15 lutego 1910 roku. Jej rodzicami byli Janina i Stanisław Krzyżanowscy. Dorastała w Otwocku, gdzie mieszkało wielu Żydów. Mała Irena bawiła się od najmłodszych lat z żydowskimi dziećmi. Dzięki temu bardzo szybko nauczyła się jidysz. Jej ojciec był socjalistą i w takim duchu wychowywał córkę, to sprawiło, że dobrze rozumiała istotę nierówności społecznych oraz odważnie przeciw nim występowała.
W młodości działała w harcerstwie, należała też do Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej, organizacji o profilu lewicowo-piłsudczykowskim, później również dołączyła do Polskiej Partii Socjalistycznej.
Jeszcze na studiach sprzeciwiała się tzw. „gettu ławkowego” – na znak protestu siadała razem z żydowskimi studentami. Spotykały ją za to prześladowania ze strony ONRu i represje nałożone przez władze uczelni. Zawieszono ją nawet w prawach studenta. Decyzję te anulował Tadeusz Kotarbiński.
Irena Sendlerowa ryzykowała swoje życie, aby pomagać innym
W czasie II wojny światowej aktywnie zaangażowała się w pomoc Żydom, mimo iż na mocy wprowadzonych przez Niemców praw, było to zakazane. Jej mąż, oficer Wojska Polskiego Mieczysław Sendler trafił po kapitulacji do obozu jenieckiego i spędził tam resztę wojny. Jednak nie złamało to ducha Ireny.
Gdy w 1940 utworzono w Warszawie getto, udzielanie pomocy stało się trudniejsze. By mieć dostęp do zamkniętej części miasta Sendlerowa zorganizowała sobie i swojej przyjaciółce Irenie Schultz legitymacje pracowników kolumny sanitarnej zwalczającej choroby zakaźne za murami.
Do getta przemycała lekarstwa, żywność, odzież, pieniądze. Dziennie robiła 2-3 kursy – wchodziła przez różne bramy, by nie wzbudzać podejrzeń.
To właśnie Irena Sendlerowa została koordynatorką akcji przemycania żydowskich dzieci do polskich domów dziecka. W tym celu niemowlęta usypiano i wywożono w karetkach Miejskich Zakładów Sanitarnych. Starsze dzieci uciekały same lub wyprowadzano je przez gmach sądu i remizę tramwajową. Później wszystkim przygotowywano fałszywe (chrześcijańskie) życiorysy oraz kierowano do zaprzyjaźnionych placówek. Oprócz kierowania przedsięwzięciem, Sendlerowa sama też wielokrotnie uczestniczyła w wynoszeniu dzieci z getta.
W 1942, gdy Niemcy zaczęli wywozić mieszkańców getta do obozów zagłady, akcja uległa intensyfikacji. Wtedy też Sendlerowa nawiązała kontakt z „Żegotą” – Radą Pomocy Żydom. Rada przejęła kierownictwo nad akcją, dzięki czemu uzyskano dodatkowe środki – od tego momentu Irena miała w pieczy od 8 do 10 mieszkań, gdzie ukrywano ludzi. Rok później została kierownikiem referatu dziecięcego „Żegoty”. To stanowisko zajmowała już do końca wojny. Większość w grupie podległej Sendlerowej stanowiły kobiety, jednak było też kilku mężczyzn.
Irena Sendlerowa podczas powstania warszawskiego była sanitariuszką
Ratowanie dzieci nie było jej jedyną działalnością w czasie wojny. Przewoziła leki i jedzenie ludziom ukrywającym się w lasach, pomagała rodzinom więzionych działaczy PPS, a w czasie powstania warszawskiego służyła jako sanitariuszka.
W 1943 roku została aresztowana. Gestapowcy długo ją torturowali, jednak Sendlerowa nie wydała nikogo. „Żegocie” udało się ją uwolnić, dzięki olbrzymiej łapówce. Od tego momentu Irena posługiwała się fałszywymi dokumentami na nazwisko „Klara Dąbrowska”. Nie zakończyło to jej działalności.
Podczas okupacji używała pseudonimu „Jolanta”.
Po wojnie trudniła się pracą w opiece społecznej i średnim szkolnictwie medycznym.
Irena Sendlerowa zmarła 12 maja 2008 roku.
Bohaterstwo Ireny zostało zapamiętane
Była osobą skromną, nie chwaliła się szeroko swoimi dokonaniami. Jednak inni pamiętali o jej czynach. Instytut Yad Vashem nazwał ją w 1965 r. Sprawiedliwą Wśród Narodów Świata. W 1991 r. państwo Izrael przyznało jej honorowe obywatelstwo.
W 2003 r. została odznaczona Orderem Orła Białego, cztery lata później, na wniosek dzieci otrzymała Order Uśmiechu. W 2006 r. prezydent Lech Kaczyński wystąpił z inicjatywą przyznania jej Pokojowej Nagrody Nobla.
Jak zapisała się w historii?
Historia życia bohaterki stała się inspiracją dla artystów. W 2009 roku na ekrany kin trafił film „Dzieci Ireny Sendlerowej” („The Courageous Heart of Irena Sendler”), w reżyserii Johna Kenta Harrisona. W tytułową rolę wcieliła się laureatka Oscara Anna Paquin. W pozostałych rolach wystąpili m.in.: Michelle Dockery, Iddo Goldberg i Goran Višnjić.
Rok później, artysta Tony Harris skomponował utwór dedykowany Sendlerowej. Otwiera on płytę „Choices”. Całą płytę można przesłuchać tutaj.
W 2017 roku we Francji rozpoczęto publikację serii komiksów pt. „Irena”. Jej autorami są Jean-David Morvan, Severine Trefouel i David Evrard. W Polsce cykl ukazuje się nakładem oficyny Timof i cisi wspólnicy.
Powstało też oczywiście mnóstwo książek na jej temat – ostatnią (dotychczas), noszącą tytuł „Sendlerowa. W ukryciu” napisała Anna Bikont.
